Dagelijks leven

Leefomgeving

Omdat mensen met EVB+ veel ondersteuning nodig hebben, leven ze vaak in een zorginstelling. Dit kan een losstaande woning van een zorgorganisatie zijn of een woning op een instellingsterrein. Het fijne hiervan is dat de omgeving veilig is en is ingericht op hun behoeften. Maar een heel veilige omgeving wordt soms een simpel ingerichte, ‘steriele’ en saaie omgeving. En een omgeving waar veel verschillende mensen zich prettig moeten voelen, kan heel onpersoonlijk en ongezellig worden.

De omgeving heeft invloed op hoe je je voelt en hoe je je gedraagt. Hoe voel jij je als je thuis bent, op je werk, in een winkelcentrum, zwembad of bos? Wanneer je op een plek bent die bij jou past, dan kun je helemaal tot rust komen. Wanneer je op een plek bent die niet bij jou past, ben je sneller ontevreden of geïrriteerd. Mensen met EVB+ kunnen niet zomaar van omgeving veranderen of hun omgeving aanpassen. Dit betekent dat het voor hen heel belangrijk is dat anderen oog hebben voor hun leefomgeving en deze laten aansluiten bij hun behoeften.

Het is nog een hele kunst om de leefomgeving in een zorginstelling zo in te richten dat deze past bij elk individu en de groep. Ook kan het lastig zijn om mensen met EVB+ te betrekken bij de inrichting van de leefomgeving, omdat ze hier nauwelijks besef van hebben. Door te kijken naar waar iemand blij van wordt, kan de omgeving steeds beter op de persoon zelf afgestemd worden. Houdt iemand bijvoorbeeld van wiebelen. Wat voor wiebelmogelijkheden zijn er dan in de ruimte? Houdt iemand van muziek? Hoe kan de persoon muziek maken of horen in de kamer? Door te blijven kijken naar wat mensen met EVB+ gelukkig maakt, creëer je een omgeving die echt aansluit bij hun behoeften en voorkeuren.

Daarnaast kan het helpen om zelf ook goed te blijven kijken naar de omgeving. Dus kijk eens in de woning of kamer van iemand met EVB+: Wat kan iemand buiten zien door het raam? Wat kan iemand op de eigen kamer doen? Welke spullen (hebbedingetjes, foto’s, schilderijen, knuffels) maken de ruimte persoonlijk? Welke kleuren zijn er te zien? Ruikt het lekker? Staan deuren open of zijn ze dicht? Hierdoor vallen soms dingen op in de leefomgeving die je niet eerder bewust had gezien. Denk aan een lelijke schutting die mensen met EVB+ zien als ze naar buiten kijken, een deur die meestal gesloten is terwijl dit niet nodig is of een ruimte waarin je planten, kleur of persoonlijke spullen mist.

Dagbesteding en werk

Actief blijven en meedoen in de maatschappij is voor iedereen belangrijk. Dit zorgt voor een zinvolle invulling van de dag en week, geeft structuur en ritme en zorgt voor contact met andere mensen. De meeste mensen zijn dan ook doordeweeks druk met werk of studie. In de avond en het weekend is er tijd voor andere activiteiten, zoals het huishouden, afspreken met vrienden, hobby’s of sporten.

Volledig meedoen in de samenleving door te werken of studeren is voor mensen met EVB+ niet mogelijk. Mensen met EVB+ hebben geen ‘normale’, betaalde baan, maar werken onbetaald of doen doordeweeks vaste dagbestedingsactiviteiten. Hierbij worden ze meestal begeleid door professionals, maar soms ook door familie of vrijwilligers. Dagbesteding en werk zorgen ook bij mensen met EVB+ voor een evenwichtige dag- en weekindeling. Zo ontstaat er een ritme waarin mensen met EVB+ worden uitgedaagd en kunnen ontspannen.

Bij werk en dagbesteding kunnen mensen met EVB+ ook dingen doen die zinvol zijn of waarmee zij anderen helpen. Bijvoorbeeld door iets te maken of te verpakken voor anderen. Of door papier of flessen weg te brengen. Het is belangrijk om in te spelen op wat mensen met EVB+ op dat moment leuk vinden en hoe zij zich op dat moment voelen. Denk aan de behoefte die iemand heeft aan nabijheid om zich veilig te voelen, de hoeveelheid prikkels die iemand op dat moment aankan en de mate van voorspelbaarheid die iemand nodig heeft om te begrijpen wat er verwacht wordt. Begeleiders observeren of iemand plezier beleeft aan een activiteit en of iemand begrijpt wat hij of zij aan het doen is. Als een activiteit geen functie (betekenis) voor iemand heeft, is het aan begeleiders om de activiteit aan te passen of over te gaan naar een andere activiteit.

Bij werk en dagbesteding wordt afgewisseld tussen binnen en buiten zijn, actief in beweging zijn en rust en het beleven van stimulering en ontspanning. Er is vaak voorspelbaarheid en structuur in de activiteiten, omdat dit veiligheid biedt. Mensen met EVB+ weten hierdoor wat er gaat gebeuren en waar ze aan toe zijn. Dit is fijn, maar soms staat de structuur van werk en dagbesteding zo vast, dat er nog weinig ruimte is voor experimenteren en het uitproberen van nieuwe activiteiten. Het blijft belangrijk om mensen met EVB+ uit te dagen om (kleine) stappen te zetten en om nieuwe situaties aan te gaan. Dit kan spannend zijn voor begeleiders, want nieuwe situaties gaan vaak gepaard met onzekerheid of onrust bij mensen met EVB+ en dit maakt de kans op moeilijk verstaanbaar gedrag groter. Dit vraagt dan ook om een goede voorbereiding van begeleiders en om een veilige omgeving. Wanneer iedereen zich veilig voelt in de omgeving, kan er met vertrouwen gewerkt worden aan (nieuwe) activiteiten.

Voorbeelden van werk- en dagbestedingsactiviteiten voor mensen met EVB+ zijn schilderen, muziek maken met klankschalen, flessen wegbrengen, zwerfvuil prikken, hout stapelen, nestkasten maken, stempelen, spellen spelen of tuinieren. Bij dagbesteding kan ook technologie ingezet worden. Bekende voorbeelden hiervan zijn de interactieve tafels (DIGIwand, belevenistafel, touch table, beleefTV, verwondertafel, tovertafel), online games, zoals Robins Wereld en Pillo, en zorgrobots, zoals Paro de robotzeehond.

Vrije tijd

Mensen doen in hun vrije tijd dingen die zij betekenisvol vinden. Activiteiten binnen de vrije tijd bieden, net als werk, structuur en houvast. Mensen met EVB+ hebben, net als in het ‘normale’ leven, bij voorkeur de avonden en weekenden beschikbaar voor vrije tijd. Voorbeelden van activiteiten die mensen met EVB+ in de vrije tijd graag doen zijn luisteren naar verhalen, snoezelen, muziek maken, tekenen, zwemmen, wandelen, samen een spelletje spelen, tv kijken of paardrijden.

Wat mensen met EVB+ precies in hun vrije tijd doen, wordt grotendeels bepaald door anderen. Het is belangrijk dat begeleiders zorgen dat mensen met EVB+ voldoende activiteiten aangeboden krijgen. Ook hierbij geldt, net als bij werk en dagbesteding, dat de activiteiten moeten aansluiten bij waar mensen met EVB+ op dat moment behoefte aan hebben. Het gaat niet om het bezig houden van mensen met EVB+, het gaat erom dat zij iets kunnen doen dat zij fijn en betekenisvol vinden.

Omdat mensen met EVB+ niet altijd duidelijk aangeven wat zij willen doen in hun vrije tijd, moeten begeleiders tijdens vrije momenten observeren of iemand plezier beleeft aan een activiteit en of iemand begrijpt wat hij of zij aan het doen is. Of misschien heeft iemand behoefte aan ‘even niets’ (een leeg moment). Dit betekent dat het belangrijk is dat begeleiders iemand met EVB+ goed kennen, weten wat diegene leuk vindt om te doen en deze activiteiten kunnen aanbieden.